Τι είναι ο βήχας;
Ο βήχας είναι μια αντίδραση του οργανισμού, απάντηση σε διαφορετικά ερεθίσματα.Κατά μήκος των αεραγωγών, οι οποίοι μεταφέρουν τον εισπνεόμενο αέρα από τη μύτη και το στόμα στους πνεύμονες, υπάρχουν ειδικά νευρικά κύτταρα (υποδοχείς του βήχα) που ερεθίζονται από ποικίλους παράγοντες (ξένα σώματα, σκόνη φλεγμονή κτλ) και προκαλούν το αντανακλαστικό του βήχα.Ο αέρας εξέρχεται με μεγάλη πίεση από τους πνεύμονες και οι ερεθιστικές ουσίες απομακρύνονται.Μπορεί να είναι εκούσια ή ακούσια διαδικασία.
Υποδοχείς του βήχα βρίσκονται στον ρινοφάρυγγα, την τραχεία και τους μεγάλους βρόγχους, αλλά και στο περικάρδιο, τον οισοφάγο, το διάφραγμα και το στομάχι.
Αιτίες
Ο βήχας χωρίζεται σε οξύ και χρόνιο βήχα. Χρόνιος χαρακτηρίζεται ο βήχας που διαρκεί πάνω από 3 εβδομάδες.
Οξύς βήχας
• Λοιμώδεις παράγοντες (κυρίως ιογενείς λοιμώξεις, κοινό κρυολόγημα, παραρινοκολπίτιδες, πνευμονία, κοκκύτης)
• Μη λοιμώδεις παράγοντες ( αλλεργίες ή εξάρσεις χρόνιων παθήσεων όπως άσθμα ή Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια-ΧΑΠ)
• Οξεία πνευμονική Εμβολή μπορεί να αποβεί απειλητική για τη ζωή σε ορισμένες περιπτώσεις και εκδηλώνεται συνήθως με οξύ πόνο στο στήθος, ταχυκαρδία, δύσπνοια και βήχα.
Χρόνιος βήχας
Α. Εξωτερικοί ερεθιστικοί παράγοντες
Ο συχνότερος παράγοντας που προκαλεί χρόνιο βήχα είναι ο καπνός του τσιγάρου. Η περιβαλλοντική ρύπανση, η ξηρή ατμόσφαιρα, διάφορα αλλεργιογόνα (πχ τρίχωμα ζώων), σκόνη ή εισπνεόμενες χημικές ουσίες, μπορεί να προκαλέσουν επίσης χρόνιο βήχα.
Β. Ενδοθωρακικά αίτια
• Πνεύμονες : Τα συχνότερα πνευμονικά αίτια βήχα είναι το άσθμα, το εμφύσημα και η χρόνια βρογχίτιδα. Λιγότερο συχνά αίτια αποτελούν η ο καρκίνος του πνεύμονα, η σαρκοείδωση, οι διάμεσες πνευμονοπάθειες και η καρδιακή ανεπάρκεια μέσω της παραγωγής πλευριτικού υγρού. Ακόμα πιο σπάνια, η κυστική ίνωση. Ας έχουμε τέλος στο νου μας ότι χρόνιος βήχας μπορεί να υποκρύπτει εκτός των άλλων και φυματίωση πνευμόνων.
• Θώρακας: Διογκωμένοι λεμφαδένες, πλευριτικές συλλογές (υγρό ) ανεξαρτήτως αιτιολογίας, ανεύρυσμα της αορτής ή παθήσεις του περικαρδίου μπορεί να εκδηλωθούν με τη μορφή του χρόνιου βήχα.
Γ. Ανώτερο αναπνευστικό
Χρόνιες παραρρινοκολπίτιδες, χρόνια οπισθορινική έκκριση, εξωτερικές ωτίτιδες, ή φαρυγγικές λοιμώξεις αποτελούν συχνά αίτια χρόνιου βήχα.
Δ. Γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση (ΓΟΠ)
Αρκετά συχνό αίτιο βήχα που συχνά υποτιμάται. Η άνοδος γαστρικών υγρών στον οισοφάγο ή τον λάρυγγα που προκαλείται από χάλαση του γαστροοισοφαγικού σφικτήρα, ερεθίζει τους τοπικούς υποδοχείς και εκλύει το αντανακλαστικό του βήχα.
Ε. Άλλα αίτια
• Ορισμένα φάρμακα έχουν ως παρενέργεια τον χρόνιο βήχα με πιο συχνά τους αΜΕΑ (αναστολείς μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτενσίνης) που χρησιμοποιούνται στην αρτηριακή υπέρταση (Accupron,Triatec κτλ). Οι αΜΕΑ προκαλούν χρόνιο βήχα σε ποσοστό 2-10% των ασθενών που τα λαμβάνουν.
• Ψυχογενής βήχας που είναι ξηρός βήχας. Υπάρχει επίσης και ο “βήξ ως καθ έξιν σπασμός” (τικ), επίσης μικρός επαναλαμβανόμενος ξηρός βήχας, ιδίως σε Stress και αμηχανία. Βέβαια δεν αποτελεί ιατρικό πρόβλημα ο λεγόμενος κοινωνικός βήχας, που αφορά ομιλητές σε αμηχανία, ή άτομα που δίνουν συνέντευξη και έχουν τράκ.
• Ξένο σώμα. Συχνό αίτιο οξύ βήχα, ιδίως στα παιδιά. Προκαλείται από ενσφήνωση ξένου σώματος στην τραχεία ή σε κάποιο μεγάλο βρόγχο. Ο οργανισμός με το βήχα προσπαθεί να αποβάλει το ξένο σώμα. Αν αυτό δεν είναι εφικτό, ο βήχας γίνεται χρόνιος, ενώ για την αφαίρεση του σώματος εφαρμόζονται πιο επεμβατικές μέθοδοι (βρογχοσκόπηση).
• Ανεπάρκεια βιταμίνης Β12. Θα μπορούσε να ερμηνεύσει κάποιες περιπτώσεις ανεξήγητου χρόνιου βήχα ο οποίος υποχωρεί με χορήγηση Β12. Πιθανολογούνται νευροπαθητικοί μηχανισμοί.